Atzo porturatu zan herrixan lelengoko sareko berdela (amokuk huts eiben). Portuko lonja barrixan irudixak diz azpixan ikusiko dozuenak ta esan birde, Getaxako txalopa batek ekarribala, Pedro Josek (483 kaja) ta 3 euroko promedixu eitzanela. Illuntzearte eon zin sartzen txalupak portun ta bertan ikusi genduzen ingurutako herrikuk (Getaxa, Hondarribi, Orixo Lekatxo, Ondarru ta Galleguk). Arratsaldi aurrea jun ahala, arrañan prezixu beheraka jun zan ta amaieran euro bat ordaintzen ben eroslik. Ia arrantza oparu juten gakuen gure arrantzaliai.
Baetorrela idatzi gendun aurrera ta alla da egune, Kofraxe hasi dizelako botaten. Aspaldi ebizen barruko aldi husten eta gauzak errezteko mateixal arriskutsuk ataten ba on eraikiñe apurtzen hasi diz segurtasun neurri zorrotzak hartuaz, hamen irudixak.
Goiko argazkixan ikusten dan latxeik KALARE DEUNAko ikurre berreskuratu einde, euan lekutik kendu eta gorde einde, egunen baten toki egoki baten ipintxeko
Gaur arratsaldin eraikiñetik ata dan azkanengo altxorra, bertan euan lehoi ixan da, Txalopi hondure jun aurretik kapitainak urteten daben latxeik.
Diñue gure zaharrak gauza guztik daukela hasieri eta amatxueri ta halan hartu birdou gertaera hau. Gexa eztou ikusiko azpixan ikusiko dozuen lakoxe argazkirik, ez KALARE DEUNAko lonjaik, ez eta lehen zelan biharra etxen zan eraik. Guk ez dakau dudaik, beharrezku ikusten gendun leku egoki bat gure porture sartzen zin arrañak ondo tratateko, bai osasun araun barrun ta batxe be bihargiñak lan etxeko eran. KALARE DEUNAko kofraxe 1969 otsailin inaugura ben eta 2021 otsaileko edozein egunetan hasiko diz botaten, 52 urteko bixitxi euki dau eta tarte horretan millaka tona arrain saldu eta erosi diz bertan.
Urte bi pasatxo (obrak hasi zinetik) ta gero, atzo bertan arrantzalik eta eroslik hasi zin erabiltxen Lonja barriko eraikiñe. Ikusiko dozuen latxeik lehenguaz eztauke zer ikusirik, bañe denborak aldatzen duz eta portu be egokitzen jun birdela ereizten gasku (danon oneako). TURRUNErun nahixe da horrek lonjik sorte handixe eta bixitxa luzi eukitxi, itsosuk dauken aberastasune herrirako onuri ixango dalako.
Gabon egun hauetan gexenok atsedenaldi edo opor txikixak hartu dou geure zereñetan beste batzuk ordez formakuntza lanetan ibili diz (beheko argazkixan ikusiko dozuen latxeik). L.A.B. sindikatuk mintegixe eindau arrantzalintzako Ondarruko Kofrai Zaharrin. Itsas langillin hitzarmenan ingurun, atsedenaldixak, nominak, lizentzixak…
Baldintza prekaxuenak dauken langillintzako formaziñoi beharrezku de, lan baldintzak hobetzeko giltze dalako.
LAB sindikatuk jakinarazi dabenez, Ondarruko arrantza enpresa batek langile bat kaleratu dau langilin eskubidik defendiutearren. Batez be langile etorkinan eskubidin alde mobilizatzearren emon dala kaleratze hau dinue sindikatutik.
Hamen publiko einddaben idatzixe:
Batzuai grazi handirik eztotze ein salaketa pankarta honek eta hauxe ixan da emaitze.
Eraikin barrixe altzaten eta zaharra hutsitzen hasitxe daz, barran egunero bertan dabizenak sumaten dabe hori (zurrumurruk diñue urte barrirako aldaketi eindde eongo dala). Horren adibide garbixena da gaur eguneko kofraxan euazen FELX BERISTAIN en margo lanak tokiz aldatzen dabizela. Lan hori aurrea eruteko Gasteizko empresa bat arduratu de ARTYCO. Eurakin eon gaz biharra zelan etxen daben ikusten. Hamen irudixak.
Idatzi hau bixalduzku Ondarruko EGUZKI talde ekologistik:
Eguzki talde ekologistatik deitoratu behar dou, aurten be, gure kostaldetik gertu ontzi herrestari (arrastrero) pelagikuk topatzi. Daneta zortzi itsasontzi irlandar zenbatu dou, baina ziurrenik ontzi gehixa ixango diz.
Arrastero horietako batek “ikuskizune” eskainizkun domeka arratsaldin (2020/08/02) Ondarruko portun: ezpata-arrain eder bat odola daxola, bizkar-hegala apurtute, kupida gabe egurtu balute latxeik, benetan sare pelagikun ondorixu bada be. Pelagikuk, dana batzen daben sare horiek, espezie komertziala ixan, ez komertziala edo babestuk.
Sare pelagikukin arrantza eitti debekatute da, bai Espainian, bai EAEko uretan, nagusiki, bidin jartzen dan guzti harrapatzen dabelako, eta ondorioz, deskarte izugarri sortzen dabelako. Ixan be, arrastea inbutu formako lastra sare bat botatzin datza, mugitzen duzen bi itsasontziren artin, eta bidin topatzen dan guztixe sareko hondun jasotzen dabe. Sare horrek futbol-zelai baten tamainako ahue euki leike, eta ez dabe helburu den espezixi bakarrik harrapaten, mota guztixetakuk baizik, komertzialak ixan, ez komertzialak edo babestuk, hala nola dortokak, ixurdik eta baleak. Sarin kateatute igarotzen daben denborak, pilatutako pixuaz batea, harrapakine zapuzten eragiten du, eta ehuneko handi baten itsosa itzultzen diz merkataritza-interesik ez daukelako, baina hori gauzatzen daneako deskarteko alik hilde daz.
Arraste pelagiku lege barrun etxen danin be, ez da iraunkorra, arrantza-tokixak eta ekosistemak agortzen dabelako. Kantauriko arrantzalik aldiz artisau-teknikak erabiltzen dabe, xaxiango arrantza edo kazea kasu, hegaluzik banan-banan harrapatuz deskartik saihestuz.
Hegaluzik be deskarga ben, ezpata-arrañe latxeik egurtute edo gehixaua, kiloko 2-3 eurotan salduko zutelarik, gero kontserba-saltzaile bihotzgabin batek latetan gordeta, kiloko 16-21 eurotan saldukozku, amuaz banan-bana arrantzatutako hegaluzi dala sinestaraziz eta batxe ordaindu be, benetan itxura dauken gauza bakarra hegaluzik ixaten datzan bitxartin, bañe inolaz be ez bardiñak, ez kalitatez, ez itsosoarekiko edo bertako bizidunekiko errespetuz, ezta produktu bat edo beste arrantzatu eta erostin eragiten douen aztarna ekologikikuai dagokionean be.
Jatorriz frantsesak eta irlandarrak dizen arraste-ontzi horrek Europako legedixan estalkipin arrantzatzen dabe nazioarteko uretan, nahiz eta, batzutan, gure kostaldetik 12 miliatara dan linea gainditzen daben, teknika horrek debekatute dazen Euskadiko eta Espainiko legedixe urratuz.
Gauzak horrela, konpromiso handixaua eskatzen dotzau Españiko eta EAEko administraziñoiai. Gure ustez, deskartik, kuotak, deskargatzeko aurretiko abisuak eta lonjako pasabideak zorrotzauak ixan beharko litxake. Era berin, euskal administraziñoiai eskatzen dotzau trazabilidadin kontu egixe bihurtzeko, kontsumitzailik identifika dezan zein itsasontzitatik datorren, nun arrantzatu dan, zein arrantza-artiaz, zein portutatik datorren eta, horrela, benetan, zer produktu kontsumitu nahi daben.
Arrantzalik ere arreta handixaua ipini beharko lukete trazabilitdadin gaxin, eta, gure ustez, euran aldarrikapen nagusixetako bat ixan beharko luke. Jakina, horrekin guztixakin batea, funtsezku da kontsumitzailin kontzientzixi baita egoerin jabe ixan daitezen be, eragile aktibo bihurtuz banan-bana arrantzatutako hegaluzi arraindegixan erosiz horren aldeko apustu eginez, bañe, batez be, informaziñoi bildu bihir dau, zer erosten dan jakitxeko, zer produktuatxik ordaintzen dan jakitxeko.
SARE PELAGIKORIK EZ!
Eguzki Talde Ekologista eta Antinuklearra, 2020ko abuztun 4an.
Antxoa kosteri jun eta Atune hamen da. Desastre berbi ibilikou aurtengo antxoa kosteri ixendateko ta Atunan gañin ipini dabe helburu euskal arrantzalik. Gaur, goxeko 6:30 tan entzun de Turrune ta bakarra joeran danok poztu gaz. Aurreko egunetan motor txikixak ekarri dabela entzun dou ta nahiko urrin billatu ei dabe arrañe diñosku jun dizenak arrantza.
Gu desiaten gaz ikatzan usañe hartu eta atun erruerak ojaelin ikusteko! Aufff!
Hauxe artikulu irakurri dou sare sozialetan eta interesanti eritxi gasku zeuek be irakurti. XURXO SOUTOk idatzi dau (idazli, aktori, irratiko esataxe, akordeonisti, abeslaxe..) ta galegun ta euskaldunan arteko lotura estuatxik idazten dau. Zoritxarrez aurtengo antxoa kosteran ez douz ikusiko gure herrixan bañe galeguk ondo sustraitute daz gure artin.
Atzo portuk eukan itxuri ta gaur eukiko dabena ez dauke zer ikusirik. Galiza aldetik hurreatu dizen txalopa mordu bixitxi emongotza gure herrixai. Astelehen goxin urtengo dabe gure arrantzalik antxoa bille itsosa geldi aldi baten ostin. COVID 19 gaxuk plan guztik aldatutxu maiñelantzako, iaz sasoi hontan antxoa asko porturatute euan. Dana da zalantzi aurten, biharra etxeko eri, salmenti zelan eingo dan, arrañe prestateko tokixak nun jarrikotxuen, ez gaxotzeko ibiliko daben segurtasun neurrixak zelakuk ixango dizen, fabriketan zelan eingo daben biharra….. dana da zalantzi, esan latxeik. Aurten ez douela irudi honek ikusiko argi dakau:
Eusko jaurlaritzako arrantza sailak diño dana kontrolpin eida, bañe Gasteiz aldin epeletan dazen «buruzagixak» zer esango dabe ba?
L.A.B. (arrantza arlotik) sindikatuk mezu hau bixalduzku:
Eusko Jaurlaritzak arrantzarako COVID-19 aren protokoloaren gabeziak, antxoaren kanpainiaren aurrean.
Hilabetez geldirik egon eta gero, itsasoratzear dago euskal zerkoko flota antxoaren kanpainiari hasiera emateko. Arrantzako azpi sektore honen flota 53 itsasontzi eta 700 arrantzale inguruk osatzen dute, eta antxoaren kanpainiarako Cantabria, Asturias eta Galiziako hainbat gehitzen zaiela. LAB sindikatutik gogoratu nahi dugu ,arrantzale hauek lanaren berezko zailtasunei aurre egin behar diotela, eta kasu askotan egoera prekarioan egiten dutela lan. Guzti hau kontutan hartuta, arrantzaleek, EuskoJauralitzak COVID-19aren arrantzarako egindako segurtasun protokoloaren baldintza asko, ezin izango dituztela bete salatu nahi dugu. Gainera, protokolo honek ez dio erantzuten sektore honek historikoki izan duen eta COVID-19arekin asko larritu den arazoari, hau da, arrainaren salmenta prezio baxuari. Kontuan izanda arrantzaleek “ a la parte” kobratzen dutela eta lehen sektore honen errentagarritasuna kolokan jartzen duela.Egoera honen aurrean, LAB sindikatutik berriro salatu nahi dugu, Eusko Jaurlaritzak sektore honekiko erakutsi duen sentsibilitate eza eta gure ustez, arrantzaleen segurtasuna eta lan baldintzak hobetuko lituzketen neurriak proposatzen ditugu:Itsasontziak irten aurretik desinfektatuak izan daitezela, eta arrantzaleek behar dituzten EPIak izan ditzatela.Itsasoratzea era eskalonatuan egin dadila.Itsasoratuko diren arrantzaleei COVID-19aren Testak egitea, tripulazioaren artean egon litezken kutsatze arazoak saihesteko.Arrantzaleak, segurtasun neurriak errespetatzearen garrantziaz kontzientziatu.Arrantzaleak, portuko lanak bukatzean, itsasontzian geratu behar direla kontzientzatu.Arrantzaleen lan egunak mugatu. Lan egun hauek, astelehenetik (10:00etatik) ostegunera (12:00etara) izatea proposatzen dugu.Harrapaketen salmenta ez dadila enkantean egin, orain arte egin den bezala. Honek, ordu berean karga-deskargak egitea eta portuko langile, arrantzale, erosle,… aglomerazioak eragiten dituelako, honek dakarren arriskuarekin.Harrapaketen salmenta itsasontziak lehorreratu aurretik egitea ahalbideratu. Prezio justu batean, espeziearen tamaina, harrapaketak suposatzen duten kostuak (BOE), eta azken 2 urteetan izandako prezioaren bataz bestekoa kontutan izanda.Arrainaren banaketa itsasontzitik erosleari, eta arrain freskoaren salmenta puntuetara eta kontserba fabriketara eramango dituen garraioari, zuzenean egin ahal izatea.Azpi sektorearekin erlazionaturik dauden saregile, neskatila, kofradiako langileek,… behar dituzten EPIak izatea, beraien lana egiten duten bitartean segurtasun eta osasuna bermatuta izateko.Kofradiek, azpi sektorearen zerbitzura dauden instituzio bezala, lan guztien erregulazioaren arduradunak izatea: Harrapaketen kudeaketa, kontrola,salmenta eta banaketa. LAB sindikatutik, ziur gaude inplikatuk dauden administrazioek arazo honi behar bezala aurre egiteko nahia izango balute, aurretik aipaturiko neurri guztiak aplikagarriak izango liratekela. Horregaitik, hemen aipaturiko neurriak lehen bait lehen aplikatu beharko liratekela uste dugu.COVID-19ak sortutakoegoera honek jarraitzen duen bitarteanneurriakmantendu, eta egoeraren aldaketak edo espeziearen kudeaketak horrela eskatuko balute, beharrezkoak diren moldaketak egin beharko liratekeela uste dugu.
Turrune! 