On dala 47 urte Gasteizen gertatu zin hilketak gogoratzen jarraitzen dou Martxoak 3 an. Bihargiñak euran eskubidik lortu nahixan eta «autoridadik» egurre, ondorixuk 5 langille hil eta ehunka lagun zauritu. Erahilketa horren arduradunak, ezti iñun agertzen. Manuel Fraga, Martin Villa…ixen batzuk emotearren. «No os importe matar» esaldixe ezagun eizan egun horretan.
Urte batzuk diz, herrixan lore eskaintzi eta ekitaldixe antolatzen dana egun hau gogoratzeko, eta aurten be halan ixango da. Monolito aurrin batuko gaz baixakun (Martxoak 3) illuntzeko 7 retan. Herriko L.A.B sindikatuk eta ERNAI gazte erakundik antolatu dabe ekimena.
1995 eko Otsailan 9an hil zan Imanol Lertxundi Kaltzakorta Ertzainan karga baten ondorixoz. megafonixi pasaten euazen Amnistixin Aldeko Batzordeko kidik atxilotzeko saiakerin aurrin, hainbat herritxar hurbilddu zin gazte honek babestea, ta zelan ez tartin «Porru». Hamen beran berbak: “Nire seniden bat hor eongo balitxake, gustatuko lestake jendik laguntzi. Horretxeatxik na neube hamentxe, laguntzen”.
Ondarruko Ernaik kartel honeaz oroitxu dau Imanol. Belaunaldi barrixai geuk ez badotsau kontaten herri honen histoixi beste batzuk euran era kontaten saiatuko diz! Memoixi burrukan eraiki!
Jesus Maria Zubikarai Badiola (Ondarroa, Bizkaia, 1958 – Aginaga, Eibar, Gipuzkoa, 1980kootsailan 2a), Jhisa ezizenez be ezagune, ekintzaile abertzali zan. 22 urte eukazela Ondarrun bahitu eta hilik agertu zen Eibarko Aginaga auzun, mendixan, bide bazterrin botata. Bederatzi tiro jo zioten, bost gorputzin eta lau burun. Batallon Vasco Español delakoak hartu zuen bere gain Zubikarain hilketi. Hil benin Euskadiko Ezkerrako kidi zan.
Atxiloketak
Jesus Maria Zubikarai atxilotu eta Basauriko espetxin egon zan 1975ean, ETA (pm) erakundeko kidi ixatin akusaziopin. 1979an osteabe atxilotu ben. Bahitu eta hil ben egunin, etxin afaldu ondoren lagunakin urten ban kalea, eta neskalagunakin egon zan goxaldeko 05:30ak arte. Ordu horretan beran etxea jun zan, bakarrik. Horrez gero ez da gertatu zenaren barririk. Zubikarain gorputze bide bazterrin botata agertu zan Eibarko Aginaga auzun, mendixan. Bost tiro eukan gorputzin eta lau burun. Ingurun bi kaskillo eta bota baiko beste bala bi topa ben. Aginaga auzoko baserritarrak 06:30-07:00 tartin tiro hotsak entzun bela esan ben, Zubikarain gorputze agertu zan aldin.
Ispasterreko ekintzi
Zubikarain hilketa bexperan Ispasteren ETAk eindako ekintzin erantzun modure egin bela pentsatzen da. Ixan be, otsailan 1in ETAko komando batek Guardia Zibilan konboi batei eraso eitzan Ispasterren. Ekintzan 6 guardia zibil eta Goio Olabarria eta Xabier Gorritxategi ETAko kidik hil zin.
Lehen ordutan, komunikabide batzuk zabaldu ben Zubikaraik ekintza horretan parte hartu bala. Beste aldetik, hildako horietako hiru guardia zibil Ondarruko kuartelekuk ei zin, eta otsailan 2 xan, bertako guardia zibil batzuk «hiltzaileak» deitzen ibili zin kuartelan aurretik pasatzen zan jendiai.
Batallon Vasco Español
Deia egunkaixai eindako dei batez ezezagun batek esan ban hilketi Batallon Vasco Españoleko «Jose Maria Arrizabalaga» komanduk egin bala. Polizixak esan ben ezezagun batek Gernikako Guardia Zibilan kuartelea deitu bela hilketin barri emoteko. Ezezagun honek esandako leku Eibarren euanez, Eibarko kuartelekuk jun zin eta bertan topa ben Zubikarain gorputze.
Mobilizaziñoi jendetsuk ein zin Ondarrun Zubikarai omendu eta hilketi gaitzesteko. Udalak Batzar Berezixe ein ban, 1500 lagun bertaratu zin JHISAn hileteta eta greba orokorra egin zan herrixan otsailan 7xan, polizixa ugariren probokaziñoin erdixan. Hiletetan, beste batzun artin, ETA(p-m) erakundin lore-koroi erun ben.
Hilketin egillik
ETA (pm) erakundik Mario Gonzalez Blasco bahitu eta hil ein ban 1980ko abuztun 2an. Haren gorputze Zubikarai hilik agertu zan lekun laga ben, Jhisan argazkixe paparrin iseitxe. Abuztun 8 xan eindako erreibindikaziñoin ETA(p-m)k esan ban Mario Gonzalez zala Zubikarai hil benenetako bat, holaik onartu bala hil aurretik eta gainerako partaidin ixenak be baeukela. «Informazio zerbitzu jakin» batekuk zile esan ben, eta horren artin Cecilio Paul de la Montaña guardia zibil «torturatzaili» euala esan ben.
Halan da be, horretaz aparte ez da bestelako ikerketaik ein eta ETA(pm) erakundik be ez ban kasu honen gaineko bestelako informaziñoirik inoiz zabaldu.
Onarte Wikipedian JHISA atxik topa douen informaziñoi.
Gure galderi de, ZEÑEK HIL BAN JHISA? Noiz zabalduko diz jentintzako Guardia Zibillan artxibuk? ERRUDUNAK NUN DAZ?
Guk bittartin JHISA gogoratzen jarraitxuko dou. EZ ZATXUAU AHAZTUKO!
*Albiste honen helburu TRASMISIÑOI ziurtatzi de. Belaunaldi barrixak jakin birdabe zertzuk gerta zin gure herrixan. Bertsiñoi ofizialan gañetik badizela gertakizun errealak. TURRUNIN hoixe lantzen gabiz.
Ondarruko ernaik urreurrena gogoratzeko informaziñoi kartel hau ata dau:
Ohar hau zabaldu dabe gaur botako daben ANABASA pelikulin ingurun;
EUKI KONTUTAN: Gaurko eguraldixan iragarpena dala ta (euri zaparradak eongo eidiz diñue) bi proiekziñoi saio eingouz, bata arratsaldeko 6;30 tan eta besti 7:30 tan, Udaletxeko aterpin.
Jode, urtik zelan pasaten dizen, atzo zalakun, danok be gaztia giñan. Gogoratzen zaze Gaztetxe zarran ingurun kamaraz betetako goxaldik, herri erdixe aktore lanak etxen, mozorrotute… ba hori dana gogoratzeko hainbat ekimen prestatu dotxue orduko gaztik, gaurko beteranuk! Hasteko ANABASA pelikulin inguruko erakusketa bat antolatu dabe Udaleko erakusketa arteun hillan 18 txik 27 re. Sasoi hartako argazkixak, gidoi, kartelak, erropak.. eongo diz ikusgai.
Azaroak 19 (zapatu) ANABASA EREMUA pelikulin proiekziñoi eongo da frontoin arratsaldeko 7:30 tan eta gero 9 xak aldin THE GOMINOLSen kontzertu Jai Braianen,
Urteurrena dala eta sare sozialetan be hartu dau leku ANABASA EREMUAk, facebook, instagram… daz sasoi horretako argazkixak eta abar izeitxen
43 urte pasa diz Fran Aldarondo Badiola “Ondarru” hil bela Guardia Zibilak Ibarrako Izaskun auzoko Maita Goikoa baserrixan. Hasieran ETA erakundeko militanti eta gero Komando Autonomo Antikapitalistetako erakundeko partaidi. 1977ko sasi indultuaz kalea urten ban azkenengoko presu ixan zan “Ondarru”. Bi urte geruaua hil ban Guardia zibillak.
Artxibuko argazki honetan ikusi leike 77an fran askatu ben egunin Ondarruko herrixak ein dotsan ongi etorri beru.
Franek beran konpromiso militantiaz aurrea jarraitzeko autu ein ban eta bi urte berandua KAA ko kide zala hil ben Guardia Zibilak enboskada baten. Hauxe da erailketin momentun euazen lekukun testigantzi:
«Hamabi eta erdiak aldera tiroketa handi bat entzun genuen, eta goialdetik gorpu bat amiltzen ikusi. Baserritik hurbileko belaze batean gelditu zen, artean bizirik. Behean gelditutako guardia zibil batek, hurbildu, eta tiro egin zion berriro».
Fran Aldanondoren gorpuak hamabost bala zulo zituen, gehientsuenak bizkarraldean. Nortasun Agiria aldean eduki arren Gobernuak ez zuen haren nortasuna adierazi, Egin egunkariak publiko egin zuen arte.
Hilketin ondoren herrixak momentu horretako mobilizaziñoi ahalmena erakutsi ban. Burutu zan herri asanbladan 3 egunetako lutu ezartzi erabaki ben. Urrixan 19an greba orokorra. Herriko ikurriñak krespoi baltzakin. Hainbat manifestaziñoi…
Hileta elizkizunin 6000 lagun inguru batu zile esaten da.
Ondarruko Ezker Abertzalik memoixa kolektibun ingurun etxen dabilen lanketin barrun, oroimen plaka hau ipini ban Fran jaxo zan etxin aurrin.
Batzuk inposatu nahi doskun errelato bakarran aurrin, memoixa kolektibu osatzi gelditzen gazku. Etorkizuneko belaunaldixai iraganan inguruko trasmisiñoi etxi geure esku da, bestelan etsaixak eingo dotsa.
1975. urtin diktaduri atzanetan euala 5 militante antifrankista erahil zitxun espainiar estatuk ( E.T.A. ko bi kide, TXIKI eta OTAEGI eta hiru F.R.A.P.ekuk BAENA, BRAVO eta SANZ ), ordundik aurrea urtero GUDARI egune ospatzen dou egun honetan. Denporiaz, egun honen esanahixe zabaldu ein zan eta gaurko egunez, Euskal herriko ASKATASUNAn alde gatazkin ondorixoz hil dizen herrikide guztik omentzen douz. Aurten be eztou hutsik eingo, Alamedan batuko gaz urtero lez falta dizen guztik gogoratzen.
Ondarruko Ernaik bideo hau argitaratu dau 2022ko Gudari Egunan kontextun.
Iluntzin monolito aurrin batu diz herritxarrak urteroko lora eskeintzan:
Irailak 27xe egun señalau de ezker abertzaleko kidintzako. Nazio askapen burrukan bixitxi galdu dabenak gogun, etorkizunea beirako proiektu eta jardune aldarrikatzeko egune.
Irailak 27an zitxa bi egongo diz herrixan:
Honen ostin, Ondarruko Ezker Abertzalik antolatute:
42 urte beteten diz gaur (abuztuak 30) Angel Etxaniz TripleA ko paramilitar faxistak erail ebena.
Herrixan oso ezagune zan Angel, Frankismun kontrako militante abertzali zalako, Aurrera kirol elkartin oso inplikata eualako, kirolzali zalako…
Herri Batasunako militanti zan eta beran jardun politikuatxik hainbat mehatxu jaso ixan ban, atxiloketak eta torturak be jasan ban, bera erahil ben eta beran lantokixe zan 34klubai be behin baino gexauatan eraso eitzen. 1980ko abuztun 30 goxaldin enkaputxatako gixon bi sartu eta hamarnaka tiro bota dotsen Angelei eta bertako beste hiru biharginei. Angel momentun hil zan eta beste 3 lagun zauritxute erun eben ospitxalea, bat larri. Triple Ako txakur paramilitarrak euran gain hartu ben erailketa hau, <<por rojo y separatista>> hil ebela esan ben euran komunikaun.
Gaba guztin herriko kanpai eta turrune martxan egon zin eta hurrengo egunetan hainbat protesta burutu zin.
Justizixaik ez da egon sekule Angelentzat, beran hiltzailik estatu terrorismuk babestute inpunitate osuaz bixi ixangozin seguruena, horren adibide argiketa ofizialik ez zala ein sekule.
Angelen histoixi wikipediako lotura honetan da xehetasun gehixauaz azaldute.
Lagun asko arduratute euazen ONDARROA 2021 urtekarixe noizko kaleratuko ete zan. Labatik urten barri dala jakindou gaur eta herriko denda liburutan ( IDIAKEZ eta ZURRUMURRU) ta egunkarixak saltzen dizen tokixetan (GAROA eta KURIKEn) saltzen ipini dotxuela 6 euron trukin. Hortaz gain Turismo bulegun be topako dozue. Ia gustoku dozuen herriko historiazalik (OHZ) eindako biharra.
Turrune! 