Memoria historikoa

Gaur, Abenduak 19 (baixaku) Aitortza instituzionala TXOMIN LETAMENDI MURUAi Kofrai Zaharrin!

turrune

Ondarruko udalak aitortza instituzionala eingotza gaur abenduak 19 (baixaku) eguerdiko 12:00xetan TXOMIN LETAMENDI MURUAi. Kofradia Zaharreko bigarren solairun egingo da ekitaldixe eta beran herixotzin 75.urteurrenan bexperan eingo da ekitaldixe.

Txomi Letamendi Madrilen (Espainia) hil zan, 1950eko abendun 20an, frankismun errepresiño-indarrak eragindako tortura handixan ondorixoz. EAJ/PNVko militanti zan. Españiko Gerra Zibillin parte hartu ban (gudarixan komandante kargu eukan). Ondorixoz, Parisea (Frantzia) erbesteratu zan eta Euskal Informazio Zerbitzuei laguntzen hasi zan bertatik. Parisen bertan ezagutu ban Karmele Urresti ondarrutarra, bere emazti ixango zana. Handik Venezuela erbesteratu zin bixak. Hiru urte eta gero bueltatu zin Euskal Herrire, Jose Antonio Agirre lehendakarixak hala eskatute; Euskal Informazio Zerbitzun egin ban lan. 1947an atxilotu ben, eta espetxeratu egin zuen bost urteako Gerra Kontseiluk. Madrilen (Espainia) hil zan, jasandako tortura fisiko eta psikiko basatixan ondorixoz.

Txomin Letamendi Murua biktima dala aitortu berri dau Gogora Institutuk ontzu, Giza Eskubidin Euskal Herriko Behatokixak eta Letamendi familixik eskatute.

Ekitaldixan erakunde publiko desberdinen ordezkarixak be egongo diz.

Ez douelako Ahaztu bihir, Memoixi eta erreparaziñoi!

46 urte pasa diz Fran Aldarondo Badiolan erailketatik.

turrune

46 urte pasa diz Fran Aldarondo Badiola “Ondarru” hil bela Guardia Zibilak Ibarrako Izaskun auzoko Maita Goikoa baserrixan. Hasieran ETA erakundeko militanti eta gero Komando Autonomo Antikapitalistetako erakundeko partaidi. 1977ko sasi indultuaz kalea urten ban azkenengoko presu ixan zan “Ondarru”. Bi urte geruaua hil ban Guardia zibillak.

Franek beran konpromiso militantiaz aurrea jarraitzeko autu ein ban eta bi urte berandua KAA ko kide zala hil ben Guardia Zibilak enboskada baten. Hauxe da erailketin momentun euazen lekukun testigantzi:

«Hamabi eta erdiak aldera tiroketa handi bat entzun genuen, eta goialdetik gorpu bat amiltzen ikusi. Baserritik hurbileko belaze batean gelditu zen, artean bizirik. Behean gelditutako guardia zibil batek, hurbildu, eta tiro egin zion berriro».

Fran Aldanondoren gorpuak hamabost bala zulo zituen, gehientsuenak bizkarraldean. Nortasun Agiria aldean eduki arren Gobernuak ez zuen haren nortasuna adierazi, Egin egunkariak publiko egin zuen arte.

Ondarruko Ezker Abertzalik memoixa kolektibun ingurun etxen dabilen lanketin barrun, oroimen plaka hau ipini ban Fran jaxo zan etxin aurrin. 

Plaka horretan QR kode bat agertzen da, hori eskanea eta wikipediako Franen orrialdea bideratzen zatxu: https://eu.m.wikipedia.org/wiki/Francisco_Aldarondo_Badiola

Batzuk inposatu nahi doskun errelato bakarran aurrin, memoixa kolektibu osatzi gelditzen gazku. Etorkizuneko belaunaldixai iraganan inguruko trasmisiñoi etxi geure esku da, bestelan etsaixak eingo dotsa.

Urriak 11 (zapatu) KARMELE pelikuli herriko frontoin!

turrune

DONOSTIko ZINEMALDIXAN aurkeztu eta handik egun gitxire KARMELE pelikuli eskeinikozku MANUELISTAK bere sorterrixan, Ondarrun. KARMELE URRESTI ITURRIOZ eta TXOMIN LETAMENDI MURUA bikotin histoixako pasartin eta KIRMEN URIBE idazlin liburun oinarritxu diz pelikula hau etxeko.

Gogoratu: Irailak 11an illuntzeko 8:30xetan eta 5 euron trukin herriko frontoin (eurixe baleo polikiroldegixan). Sarrerak aurretixaz: KLIL-KLAK argazki dendan, FRIASeneko dendan eta ALAI tabernan.

Aurkezpenin KIRMEN URIBE URBIETA idazli ASIER ALTUNA IZA zuzendaxe eta familixakuk eongo diz.

Baten batek jakin nahi badau zein ixan zan KARMELE URRESTI ITURRIOZ, azpixan dakazue GARA egunkarixak ata ban heriotz-oharrin bera hil zan hurrengo egunin (2010eko maiatzan 23an).

1978ko Ondarru gogoratzen, K.A.S.en aurkezpena Ondarrun!

turrune

Herriko histoixi lantzen jarraitzen dou.1978ko Irailan 23an (on dala 47 urte gaurko egunez) K.A.S.en aurkezpena eizan Ondarrun, Santa Klara Kofradiko aretun. Edozeinek pentsako dau dzirt-dzart baten antolatzen zinela ordun batzarrak, ba hamen dakazue zer einbizan sasoi hartan holako ekitaldi bat antolatzeko. Lelengo, idatzixe sartu bizan udalin arduradunetako baten ixenin. Gero Gobernu Zibileko delegaritza bixaldu bihir ixaten zan baimentzeko eta horrek danak onartu ondoren, lokalan jauin baimena. Dana ondo jun ezkeo batzarra aurrea juteko baldintza guztik beteten zin.

Idatzi honei esker dakiau gaur egun, 1978ko Irailin 23an JON IDIGORAS, IÑAKI URRESTARAZU, TASIO ERKIZIA eta MARKEL ARIZMENDIk aurkeztu benela herrixan Koordinadora Abertzale Sozialista taldi.

*Ondarruko Ezker Abertzaleko artxibutako mateixala da behian ikusiko dozuena.

Txiki eta Otaegi gogun herriko paretetan

turrune

Aurten 50 urte beteten diz Txiki eta Otaegi militante antifaxistak fusila zitxuezenetik. Erregimen frankistin kontra borrokatu eta Euskal Herri aski sortu nahi ixati ixan zan erailketin arrazoi.

#AskatzeraLotuak lemi erabiliaz, Txiki eta Otaegi oroitxu eta 1975in borrokatzeko euazen arrazoi bardiñakatxik burrukan jarraitzea berresten gazela adierazten dabil Ezker Abertzali. Horretako ekitaldi nazionala deitxu dau IRAILAK 27an Iruñeko Anaitasunan.

Herrixan be Sortuk deialdi honeaz bat etxen mural honek prestatu dotxuz:

45 urte ta gero, ANGEL ETXANIZ OLABARRIA gogun dakau!

turrune

Angel 34ku gutzako, gaurko egunez hil ben beran “etxin” on dala 45 urte. Gaur de egune ondioik ez dala argitxu zeñek hil ban (nahiz eta guk beti leko batea beire egon). Zeatxik? Danan gañetik ABERTZALI zalako, beran herrixe matxe balako, beti aurrez aurre, frankismo garaxan bihar asko einddaku birbenai esko bat botaten hori dala ta kartzelan sartu ben behin baño gexauatan.

Memoixi gorde einbirde ta ANGEL herri honetako parte ixanik eztou ahazten. Errudunan ixenak jakin nahi dou!

Aurrera kirol elkartik bideo honeaz gogoratu dau Angel:

Memoixi astintzen, 1984an TXOKU Ezker Abertzalin etxi bihurtu zan!

turrune

Gaurko egunez on dala 41 urte Ezker Abertzaleko kidion etxi bihurtu zan TXOKU. Lehen erretegixe euan tokixan (Ibarra) bihar politiku etxeko tokixe prestatu gendun ta handik pasa diz herriko belaunaldi dezente. Hasiera baten errentan hartu bagendun be, denpora gitxire, UXOLA K.E sortu eta 200 bat herrittar, gixon-emakumin aportaziñoi ekonomikuai esker erosi ahal ixan gendun. Lokala barrizti eta egokitzi be toka gazkun, hobekuntzakin, ta dana garbi ta txukun geunkala, Estatu españoleko GARZON epailik epai baten bidez dekomisa eizkun. Gaur de egune, GEURI dan lokal bat (Notaxuk hala jasota daukelako ta ordain agirixak dakauzelako), gerra denporan latxeik enbargata jarraitzen dabela. Atxiki lez zera dio epailik, erakunde armatu batei babesa eta diruk emoten gentzala lokal horretatik (Froga bat bera bez euki baik). Madril aldetik ez diz bakarrik etorri erasuk, txapel gorrixak be behin baño gexauatan euki douz barrun (inbita baik, noski). Pentsaten badabe holako miserixakin irrifarri kenduko dozkule, ez gatxue ezautzen.

Bañe dana ezta miñe ixan, gozatu be eindou gure TXOKUn. Behatu baño eztakazue azpiko argazkixak. POLITIKAGINTZAN adibidez.

Edo afaxetan edo San Andres egunetan edo txokolatadetan…

Ez MADRIL aldetik EZ Bertoko euran morroik ez gatxue Kikilduko-

Geuri dana Geuri dalako, TXOKU LIBRE!

43 urte beteten diz ESTEBAN MURUETAGOIENA torturan ondorixoz hil zanetik

turrune

Ez gaz ahaztuteko. Memoixi dakauen bittartin gogoratuko zattuau eta gure ondorenguai erakutzikotzau zein ixan ziñan eta zer gerta gatzun.

Esteban, 1982Ko martxun 15in atxilotu ben, 10 egunez tortura gogorrak jasan zitxun eta 3 egunea hil zan torturak eragindako zaurixan ostin. Estatu españolak noiz onartuko dau komisaldegixetan gertatutakuk? Ondarrutar askorek pasa ixan dotxuen momentu gogorrak atxilo aldixetan argitxuko diz egunen baten? 

Batzuk gure herrixan gertatutakun errelato bakarra nahi doskue inposatu. Geure arduri de datozen belaunaldixai justizixan eta erreparaziñoin oinarritxutako etorkizune bermatzi, zaurixak itxitxen saiatuz…

2024ko Urrixan Indarkeriaren Oi(h)artzunak dokumentala ikusteko aukeri euki gendun Ondarruko Udaleko kultura sailan eskutik. Dokumental horretan Estebanen alaba Tamara Muruetagoiena da protagonistieta beran bixipenetatik kontaten dau atxan histoixi. Dokumental hau Donostiko Giza Eskubidin Zinemaldixan saritxu ixan zan. Proiekziñoiaz gain, Udalak Tamaran lana errekonoziu eta eskertu ban justizixi, aitortzi eta erreparaziñoi bilatzea bidin einddako lana azpimarratuz.

Hamen lagaten dou Trailerra:

Gaur, Martxoak 3 (astelehena) 49 urte ta gero, Gasteizko sarraskixe gogoratukou monolito aurrin!

turrune

1976xan gertatutako sarraskixe gogoratukou gaur astelehena (M-3) arratsaldeko 7retan monolito aurrin, herriko LAB sindikatun eta ERNAI gazte erakundin antolakuntzapin. Gogoratu, urtero etxen dan ekimena dala hau eta bertan gogoratzen douela urte hartan langillin eskubidin alde borrokatzen euazen 5 langille garbitxu zitxuezenela Españiako Polizixik. Gaur de egune, sarraski haren arduradunak epaitu gabe jarraitzen dabela, nahiz eta danak dakixen euran ixen eta abixenak. Guk eztou AHAZTEN!